Bu blog yazısı büyük ölçüde Tom Goom ile yaptığımız podcast röportajından derlenmiş ve bilimsel kanıtlarla tamamlanmıştır. MTSS ile ilgili bilimsel literatürün eksiksiz bir özeti olmamakla birlikte, yeniden düzenleyiciye önemli bilgiler sağlamayı amaçlamaktadır. İyi okumalar!
Yaygın olarak incik ateli olarak bilinen Medial Tibial Stres Sendromu (MTSS), öncelikle koşu ve yüksek etkili sporlarla uğraşan sporcuları etkileyen yaygın bir aşırı kullanım yaralanmasıdır. MTSS, kemik ve çevresindeki yumuşak dokular tekrarlayan strese maruz kaldığında ortaya çıkar. Koşucular arasında iyi bilinen bir durum olsa da, MTSS futbol, basketbol ve voleybol gibi spor dallarındaki sporcuları da etkiler. Nedenleri, patofizyolojiyi, risk faktörlerini ve tedavi ve iyileşme için en iyi stratejileri anlamak, MTSS'yi etkili bir şekilde yönetmek için çok önemlidir. Bu blog yazısı, konunun önde gelen fizyoterapistlerinden Tom Goom ile yakın zamanda yapılan bir podcast'te paylaşılan görüşlere odaklanarak MTSS'nin derinlemesine bir incelemesini sunmaktadır.
MTSS nedir?
MTSS, tipik olarak kemik üzerindeki tekrarlayan stresle ilişkili olarak tibianın medial sınırı boyunca ağrı anlamına gelir. Genellikle koşu gibi yüksek etkili aktiviteler yapan sporcularda, özellikle de antrenman yoğunluğunu veya süresini aniden artıranlarda görülür. Ağrı tipik olarak donuk bir sızı şeklinde ortaya çıkar ve koşu veya diğer ağırlık taşıyan, yüksek etkili egzersizler sırasında veya sonrasında şiddetlenebilir.
MTSS'nin Yaygın Belirtileri:
- Tibianın medial sınırı boyunca ağrı: Bu ağrı genellikle tibianın medial sınırının distal üçte birlik kısmının daha geniş bir uzunluğu boyunca hissedilir ve tipik olarak en az 5 ardışık santimetre boyunca palpasyonla tetiklenir.
- Aktivite ile ağrı: Rahatsızlık genellikle fiziksel aktivite ile, özellikle koşu sırasında veya alt ekstremiteyi içeren uzun süreli egzersizlerden sonra artar.
- Şişme: Diğer bazı yaralanmaların aksine, MTSS nadiren şişmeye yol açar, ancak ciddi şekilde tahriş olmuş vakalarda distal alt bacakta şişme görülür.
- Ağrı dinlenmekle azalır: Ağrı genellikle bir süre dinlendikten sonra azalır veya kaybolur, ancak aktivite yeniden başladığında geri döner.
MTSS, stres kırıkları gibi diğer durumlarla bazı özellikleri paylaşsa da, tipik olarak daha az lokalizedir ve daha yaygın bir ağrı modeli içerir. Stres kırıkları ise kemiğin tek bir noktasına daha fazla odaklanır ve daha yoğun bir yönetim gerektirir.
MTSS'nin Nedenleri ve Patofizyolojisi
MTSS'nin birincil nedeni, özellikle kemik kümülatif kuvvetlerle başa çıkamadığında, tibia ve çevresindeki dokular üzerindeki tekrarlayan stres ve aşırı yüklenmedir. Bu sürekli gerginlik, periostun (kemiği çevreleyen bağ dokusu) iltihaplanmasına yol açabilir ve sonunda kemik iliği ödemine ve hatta stres kırığına neden olabilir.
Patofizyoloji:
Kas yorgunluğu: Kalça ve bacak kasları yorulduğunda, şoku absorbe etme ve alt bacağı stabilize etme kabiliyetleri azalır. Bu durum kemik üzerindeki yükü artırarak MTSS gelişimine katkıda bulunur.
Aşırı kullanım ve mikrotravma: Koşu gibi aktivitelerden kaynaklanan tekrarlanan darbeler küçük, tekrarlayan mikro hasarlara neden olur. Zamanla kemik dokusundaki bu mikro hasarlar yeterince iyileşmez ve birikerek iltihaplanma ve ağrıya yol açar.
Kemik yeniden şekillenmesi: Tibia, bu stres kuvvetleriyle başa çıkmak için doğal bir yeniden şekillenme sürecinden geçer. Bununla birlikte, antrenman hacmi ve yoğunluğu vücudun uyum sağlama yeteneğini aşarsa, iltihaplanma, periost tahrişi ve potansiyel olarak kemik iliği ödemi veya stres kırığı ile sonuçlanabilir.
MTSS için Risk Faktörleri
Çeşitli faktörler MTSS geliştirme olasılığını artırır. Bunlar hem içsel faktörleri hem de dışsal faktörleri içerir. MTSS ile önemli ölçüde ilişkili bulunan temel faktörler şunlardır: kadın cinsiyet, daha önce MTSS öyküsü, daha az yıl koşu deneyimi, yakın zamanda ortez kullanımı, artmış vücut kitle indeksi, artmış naviküler düşüş ve erkeklerde artmış dış rotasyon kalça hareket açıklığı(Newman ve ark., 2013).
Klinik deneyimlerden MTSS oluşumu ile ilişkilendirilen ek faktörler şunlardır:
1. Eğitim Yükü:
MTSS için önemli bir risk faktörü, antrenman yükünde artış, özellikle de yoğunlukta veya kilometrede ani artışlardır. Vücudun uyum sağlaması için yeterli zaman tanınmadan koşu hacminin veya antrenman yoğunluğunun hızla artırılması tibiaya aşırı yük bindirebilir ve MTSS gelişimine yol açabilir.
2. Ayakkabı:
Aniden daha az destek sağlayan bir ayakkabıya geçmek veya uygun olmayan ayakkabılar MTSS gelişimine önemli ölçüde katkıda bulunabilir.
3. Kas Dengesizliği ve Zayıflığı:
Başta baldırlar olmak üzere alt bacak ve merkez kaslarındaki zayıflık veya dengesizlikler, şok emiliminin zayıflamasına neden olarak kaval kemiğine daha fazla yük bindirebilir. Kaval kemiğinin etrafındaki kaslar yükü taşıyacak kadar güçlü değilse, darbenin yükünü kemik çekebilir.
Özellikle baldır kaslarını hedef alan güçlendirme egzersizleri, MTSS'nin önlenmesi ve yönetilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Baldırlarda, hamstringlerde, quadlarda ve kalça kaslarında güç oluşturmak tibiayı desteklemeye yardımcı olur ve sakatlanma olasılığını azaltır.
ACEMİ KOŞUCULARDA MTSS REHABİLİTASYONU
Koşu rehabilitasyonu uzmanı Benoy Mathew ile bu ücretsiz Masterclass'ı yalnızca Physiotutors Uygulamasında izleyin
MTSS'nin Tedavisi
1. Dinlenme ve Yük Yönetimi:
MTSS tedavisinde ilk adım, antrenman yoğunluğunu azaltmak veya değiştirmektir. Bu, incik ağrısını şiddetlendirmeden kardiyovasküler zindeliği korumak için kilometreyi azaltmak veya bisiklete binmek veya yüzmek gibi düşük etkili aktivitelere geçmek anlamına gelebilir. Tam dinlenme genellikle gerekli değildir, ancak yüksek etkili aktivitenin azaltılması esastır.
Örneğin, kısa bir yükten kurtulma döneminden sonra koşuya kademeli olarak geri dönülmeli, yavaş ve kısa koşularla başlanmalı ve bireyin ağrı toleransına göre mesafe ve yoğunluk kademeli olarak artırılmalıdır.
2. Güçlendirme Egzersizleri:
Kaval kemiği ve alt bacak çevresindeki kasların güçlendirilmesi, iyileşme ve nüksün önlenmesi için çok önemlidir. Spesifik egzersizler baldırları, kuadrisepsleri, hamstringleri, kalça kaslarını ve core bölgesini hedef almalıdır. Bu kas gruplarının güçlendirilmesi, yüksek etkili aktiviteler sırasında şoku emme ve stabiliteyi artırma yeteneklerini geliştirirken, güçlendirilmeleri faydalı kemik adaptasyonlarına neden olur.
3. Pliometrik ve Spora Özel Antrenman:
Birey iyileşme sürecinde ilerledikçe, spora özgü kondisyon ve pliometrik egzersizler, sporun gerekliliklerini simüle etmek için dahil edilebilir. Örneğin, bir voleybol oyuncusu zıplamanın patlayıcı hareketlerini taklit eden egzersizlere ihtiyaç duyabilirken, bir koşucu koşu mekaniğini geliştirmeye odaklanan egzersizlerden faydalanabilir. Bu aşamada, yaralanmanın daha da kötüleşmesini önlemek için ağrı ve semptomları yakından takip etmek gerekir.
4. Faaliyete Kademeli Dönüş:
İyileşmenin en kritik yönlerinden biri, koşu veya spora özgü aktivitelere kademeli olarak geri dönmektir. Yapılandırılmış bir oyuna dönüş planı, yeniden sakatlanma riskini en aza indirmek için hayati önem taşır.
Spora dönüş örneğin ağrısız yürüyüşle başlayabilir, ardından yavaş bir tempoda koşu yapılabilir. Semptomları izlemek ve alevlenme varsa hacmi veya yoğunluğu azaltmak önemlidir. Tam antrenmana dönüş ancak sporcu aktiviteyi ağrısız bir şekilde yapabildiğinde gerçekleşmelidir.
5. MTSS için Ek Tedaviler
Dinlenme, güçlendirme ve yük yönetimi gibi konservatif tedavi yöntemleri genellikle yeterli olsa da, bazen buz, şok dalgası tedavisi ve anti-enflamatuar ilaçlar gibi yardımcı tedaviler kullanılır. Ancak bunlar birincil değil tamamlayıcı tedavi seçenekleri olarak görülmelidir.
- Buz ve NSAID'ler: Buz ve anti-enflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) ağrı ve enflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilirken, MTSS'nin temel nedeni olan aşırı kullanıma hitap etmezler. Ek olarak, bazı kanıtlar NSAİİ'lerin kemik iyileşmesini engelleyebileceğini ve bu nedenle kemik stresi yaralanmalarında kullanımlarını daha az ideal hale getirdiğini göstermektedir.
- Şok dalgası tedavisi: Bazı kanıtlar kemik stres yaralanmalarını tedavi etmek için şok dalgası tedavisinin kullanımını desteklese de, MTSS için ilk basamak tedavi değildir. Konservatif önlemlerin işe yaramadığı inatçı vakalarda düşünülebilir.
MTSS'nin Önlenmesi
Bir sporcu MTSS'den kurtulduktan sonra, nüksü önlemek için stratejiler uygulamak çok önemlidir. Bunlar şunları içerir:
- Kademeli eğitim ilerlemesi: Yoğunlukta veya kilometrede ani artışlardan kaçının. Kademeli değişiklikler vücudun uyum sağlamasına ve yeniden yaralanma riskini azaltmasına olanak tanır.
- Kuvvet antrenmanı: Uygun bacak hizalamasını ve stabilitesini korumak ve kemiğin koşuya adaptasyonunu teşvik etmek için alt bacak, dörtlü, hamstring, kalça ve çekirdek kasları için güçlendirme egzersizlerine devam edin.
- Uygun ayakkabılar: Ayakkabıların uygun şekilde giyildiğinden ve yeterli destek sağladığından emin olun.
- Çapraz eğitim: Özellikle spora dönüşün ilk aşamalarında, tibia üzerindeki genel yükü azaltmak için düşük etkili aktiviteleri dahil etmeyi düşünün.
Referanslar
