Inleiding

Lichamelijke activiteit is de aanbevolen eerstelijnsbehandeling om de symptomen te verbeteren en het functioneren te bevorderen, hoewel veel mensen niet voldoen aan de minimale hoeveelheid aanbevolen activiteitenniveaus. Een onderzoek van Kanavaki et al. (2017) gaven aan dat gewrichtspijn een belangrijke barrière is voor betrokkenheid bij lichamelijke activiteit en dat sommige mensen worstelen met het vinden van het optimale niveau van lichamelijke activiteit. Dit geeft aan dat veel mensen begeleiding nodig hebben om voldoende te bewegen. Omdat artrose echter een chronische, ongeneeslijke aandoening is, wordt de voorkeur gegeven aan zelfmanagement boven intensieve en kostbare één-op-één begeleiding. Mercer et al. (2016) ontdekten dat het gebruik van wearable trackers kan leiden tot gedragsverandering en verbeterde lichamelijke activiteitsniveaus. Dit concept werd opgepikt in dit onderzoek om te zien of mensen met artrose ook hun lichamelijke activiteitsniveaus konden verbeteren als ze een draagbare activity tracker droegen. Daarom was de huidige studie gericht op het onderzoeken van het effect van het zelf bijhouden van lichamelijke activiteit bij artrose.

Methoden

In een secundaire analyse van een gerandomiseerde gecontroleerde trial die in 2020 werd gepubliceerd, keken de auteurs nauwkeuriger naar de uitkomsten van waargenomen gewrichtsfunctie en gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit en probeerden ze te ontrafelen of het toevoegen van zelfcontrolerende fysieke activiteit bij artrose deze uitkomsten zou kunnen verbeteren.

Kandidaten die in aanmerking kwamen waren mensen met heup- en/of knieartrose tussen de 18 en 67 jaar. Ze moesten minstens 50% werk hebben en aan lichaamsbeweging kunnen doen.

Twee groepen werden vergeleken:

1. Deelnemers aan het Ondersteund Artrose Zelfmanagement Programma (SOASP)
2. Personen die deelnamen aan de SOASP en een wearable activity tracker ontvingen

Degenen in de groep die de wearable activity tracker kregen, moesten dit apparaat 12 weken achter elkaar van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat dragen. Het apparaat was zo geprogrammeerd dat elke deelnemer de trial begon met een vooraf gedefinieerd dagelijks stappendoel van 7000 stappen.

Sociodemografische variabelen werden verzameld en de waargenomen gewrichtsfunctie werd beoordeeld met de Hip Disability and Osteoarthritis Outcome Score (HOOS) of Knee Injury and Osteoarthrits Outcome Score (KOOS), afhankelijk van het meest aangedane gewricht. Scores variëren van 0-100 waarbij lagere scores staan voor slechtere resultaten.

De zelfgerapporteerde gezondheidskwaliteit van leven werd gemeten met de Euroqol EQ-5D-3L vragenlijst. Deze score varieert van 0-100, waarbij lagere scores wijzen op slechtere resultaten. Deze vragenlijst heeft 5 dimensies: mobiliteit, zelfzorg, gebruikelijke activiteiten, pijn/discomfort en angst/depressie.

De uitkomsten werden beoordeeld bij baseline, 3, 6 en 12 maanden.

Resultaten

In totaal 124 deelnemers: 50 in de controlegroep en 74 in de interventiegroep werden geanalyseerd. De meerderheid van de deelnemers was vrouw (87%). De leeftijd van de deelnemers varieerde van 38 tot 65 jaar, met een gemiddelde van 55,8 jaar. De knie was het meest aangetaste gewricht.

De analyse gaf geen statistisch significante interactie-effecten aan voor een van de HOOS of KOOS subschalen, noch voor de EQ-5D-3L. Er waren slechts kleine verbeteringen in de loop van de tijd, ongeacht de groepstoewijzing, vooral voor de subschalen pijn en symptomen. Voor de EQ-5D-3L werden in de loop van de tijd geen verbeteringen waargenomen. Deze bevindingen wijzen niet op voordelen voor het zelf bijhouden van lichamelijke activiteit bij artrose.

Questions and thoughts

Waarom is het zo moeilijk om zinvolle veranderingen te creëren voor mensen die lijden aan artrose? Een mogelijke verklaring is dat de HOOS en KOOS vragenlijsten niet goed geschikt zijn om veranderingen vast te leggen bij mensen die conservatief behandeld worden. Maar we kunnen ook kritisch zijn over de gebruikte interventie. Ook in de trial van 2022 werden geen voordelen waargenomen tussen de interventie- en controlegroepen op de uitkomst werkbaarheid. We moeten ook het interventieprogramma kritisch bekijken. De personen werden aangevuld met een draagbaar apparaat. Deze mensen waren echter al matig actief, maar toch werd het dagelijkse basisstappendoel teruggezet naar 7000. Misschien was het programma gewoon niet intensief genoeg om betekenisvolle verschillen te genereren. Bovendien heeft elk individu andere beginniveaus, dus afstemming lijkt erg belangrijk, maar toch werd er een one-size-fits-all benadering gebruikt. In de praktijk geef je toch niet iedereen hetzelfde startpakket?

Als we kijken naar de onderdelen van het SOASP-programma, verwijst het onderzoek naar Thorstensson et al. (2015) toen het programma nog Better Management of Patients with Osteoarthritis (BOA) heette. Interessant is dat dit programma een optionele trainingscomponent heeft. Het onderzoek vermeldt: "Het doel van de theoretische sessies was om de mechanismen achter de mogelijke voordelen van specifieke oefeningen uit te leggen en de motivatie van de patiënt om te oefenen te vergroten. Patiënten konden er echter voor kiezen om van lichaamsbeweging af te zien als ze op dat moment niet gemotiveerd waren." Helaas werd dergelijke informatie niet verstrekt in het huidige onderzoek en werd ook niet vermeld of mensen afzagen van lichaamsbeweging. Dit zou een belangrijke factor kunnen zijn waarom er geen relevante verbeteringen werden waargenomen.

De resultaten zijn erg teleurstellend. We moeten er echter rekening mee houden dat de mensen die deelnamen aan dit onderzoek op de basislijn al actief waren en dat een aanzienlijk deel van hen al regelmatig een wearable activity tracker had gebruikt. Het is mogelijk dat deze steekproef dus niet goed geschikt was voor deze RCT. Het was mogelijk geweest dat een steekproef van inactieve deelnemers uit lagere sociaaleconomische klassen met beperkte toegang tot gezondheidszorg beter geschikt was geweest.

Talk nerdy to me

Je moet je er ook van bewust zijn dat dit onderzoek een secundaire analyse was van een eerdere RCT. Het eerdere onderzoek vond geen significante effecten tussen de groepen met of zonder draagbare activity trackers. Je kunt je afvragen waarom ze deze analyse nog hebben uitgevoerd...

Afgezien van het secundaire karakter, dat de power beperkt omdat de oorspronkelijke RCT niet powered was voor deze analyse, deden zich geen echte methodologische problemen voor. De huidige onderzoekspopulatie is misschien niet de beste voor de reikwijdte van het onderzoek, maar het zou interessant kunnen zijn om te leren wat het gebruik van draagbare activity trackers zou kunnen toevoegen bij mensen die het meer nodig hebben, bijvoorbeeld mensen met een laag activiteitenniveau, beperkte toegang tot gezondheidszorg, lage gezondheidsvaardigheden, enz.

Boodschappen die je mee moet nemen

Het zelf monitoren van lichamelijke activiteit bij artrose leidde niet tot verbeterde uitkomsten van gewrichtsfunctie en gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven in deze steekproef van reeds actieve personen die bekend waren met draagbare activiteitentrackers en lichaamsbeweging.

Referentie

Östlind E, Eek F, Stigmar K, Ekvall Hansson E. Effecten van het zelf bijhouden van lichamelijke activiteit met draagbare activity trackers op de waargenomen gewrichtsfunctie en gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven bij mensen met heup- en knieartrose: een secundaire analyse van een cluster gerandomiseerde klinische trial. BMC Musculoskelet Disord. 2025 jan 9;26(1):33. doi: 10.1186/s12891-024-08238-8. PMID: 39789623; PMCID: PMC11715198.