Inleiding

Heb je ooit gehoord van het metabool syndroom? Als dat niet het geval is, is dat begrijpelijk omdat het ondergewaardeerd is. Metaboolsyndroom is een term om de aanwezigheid van metabole risicofactoren te beschrijven die het risico op chronische ziekten verhogen. Het veroorzaakt chronische laaggradige ontsteking en kan daarom in verband worden gebracht met veel chronische ziekten zoals artrose, rugpijn en tendinopathie. Mensen met het metabool syndroom lopen twee keer zoveel risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten en vijf keer zoveel risico op het ontwikkelen van diabetes. Artsen in de eerstelijnsgezondheidszorg moeten deze aandoening kunnen herkennen omdat er een verband is met de ontwikkeling van chronische gezondheidsproblemen. Wanneer dit is vastgesteld, kan een behandelplan worden opgesteld om chronische ziekten te voorkomen en de co-existente laaggradige ontsteking te verlagen, wat bijdraagt aan een verbetering van de aandoeningen van het bewegingsapparaat die vaak voorkomen in de fysiotherapiepraktijk. Deze studie wilde de aanwezigheid van het metabool syndroom in de eerstelijns fysiotherapiepraktijk onderzoeken.

Methoden

In deze observationele studie werden cliënten in Australië gerekruteerd die voor fysiotherapie kwamen. Ze moesten minstens 18 jaar oud zijn. De deelnemers werden gescreend op de aanwezigheid van metabool syndroom, wat de primaire uitkomst van dit onderzoek was. Dit werd gedefinieerd als het hebben van ten minste 3 van de 5 risicofactoren:

1. Abdominale obesitas, gedefinieerd door middelomtrek
   • De tailleomtrek werd gemeten vanaf het smalste punt tussen de onderste ribben en de bekkenkam terwijl de patiënt stond met de buik ontspannen.
     • Blank ≥ 94cm (mannen), ≥ 80cm (vrouwen)
     • Europeaan ≥ 102cm (mannen), ≥ 88cm (vrouwen)
     • Aziatisch ≥ 90cm (mannen), ≥ 80cm (vrouwen)
   • Verhoogde triglyceriden
     • Serum triglyceride ≥ 2,0 mmol/L
     • Of medicatie nemen voor verhoogde triglyceriden
   • Verlaagd HDL-cholesterol
     • Serum HDL-cholesterol < 1,0 mmol/L (mannen) of <1,3 mmol/L (vrouwen)
     • Of medicijnen nemen tegen een verlaagd HDL-cholesterolgehalte
   • Verhoogde bloeddruk
     • Systolisch ≥ 130 mmHg en/of diastolisch ≥ 85 mmHg
     • Of medicijnen tegen hoge bloeddruk
   • Verhoogde willekeurige bloedglucose
     • < 7,8 mmol/L
     • Of gediagnosticeerde (pre)diabetes
     • Of medicatie nemen tegen verhoogde glucose

Secundaire resultaten waren onder andere lichaamsbeweging, voeding en het belang van verandering van levensstijl om chronische ziekten te beheersen.

• Lichamelijke activiteit werd gemeten met de 7-items Physical Activity Questionnaire Short Form (IPAQ-SF). Dit is een zelfrapportagemeting die de fysieke activiteit in de afgelopen week meet. De patiënten beantwoorden de vragen en kunnen worden ingedeeld in hoge, matige en lage fysieke activiteit. De metabole equivalenten van taken (MET's) kunnen ook worden afgeleid uit deze beoordeling.
• Het dieet werd gemeten met behulp van de 38-item Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO) Healthy Diet Score Survey. De totaalscore ligt tussen 0 en 100, waarbij een hogere score duidt op een betere naleving van de Australische voedingsrichtlijnen.
• Het belang van leefstijlveranderingen volgens de deelnemers werd beoordeeld op een visuele analoge schaal van 0-100. Hun vertrouwen om hun levensstijl te veranderen en hun interesse om deel te nemen aan een programma om hun levensstijl te veranderen werden ook beoordeeld. 0 duidde op geen belang/vertrouwen/interesse.
• Er werd ook informatie verzameld over de socio-demografische status, leefstijlfactoren, persoonlijke medische geschiedenis en hun diagnose waarvoor fysiotherapeutische behandeling nodig was.
• Antropometrische metingen omvatten lengte en gewicht om de body mass index (BMI) te berekenen.

Resultaten

Tweehonderddertig deelnemers namen deel aan het onderzoek. 63 procent van de deelnemers was vrouw. Hun gemiddelde leeftijd was 54 jaar en 71% had overgewicht of obesitas, aangezien hun BMI ≥ 25 kg/m2 was. Vierennegentig deelnemers kwamen voor fysiotherapie voor musculoskeletale of orthopedische aandoeningen.

84 (37%) van de 230 deelnemers waren positief voor de aanwezigheid van metabool syndroom. Belangrijk is dat geen van de deelnemers op de hoogte was. De meest voorkomende risicofactor was de aanwezigheid van hypertensie bij 89% van de deelnemers. Meer dan de helft van de deelnemers wist niet dat ze een verhoogde bloeddruk hadden en namen dus geen medicijnen. Van degenen die gecategoriseerd waren als mensen met het metabool syndroom, had 88% een verhoogde middelomtrek en 81% had hoge triglyceriden en een laag HDL-cholesterol.

De aanwezigheid van metabool syndroom was hoger bij mensen die in gebieden met een grotere sociaaleconomische achterstand woonden, bij oudere mensen en bij mensen zonder werk. De mensen met het metabool syndroom waren minder lichamelijk actief.

Uit de logistische regressie bleek dat leeftijd en sociaaleconomische status gerelateerd waren aan het model. Elk jaar dat de leeftijd toeneemt, neemt de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom met 6% toe. Wanneer een deelnemer in een sociaaleconomisch bevoordeeld gebied woonde, was de kans op het hebben van metabool syndroom 72 tot 88% kleiner vergeleken met een deelnemer die in een sociaaleconomisch achtergesteld gebied woonde.

Questions and thoughts

Wat moet je onthouden over dit onderzoek? Als fysiotherapeut kom je mensen tegen met klachten aan het bewegingsapparaat. Sommige hebben een duidelijk beginmechanisme en kunnen dienovereenkomstig behandeld worden. Anderen presenteren zich met meer chronische klachten die mogelijk deels veroorzaakt worden door de aanwezigheid van het metabool syndroom en de daarmee gepaard gaande onderliggende laaggradige ontsteking. Dit bleek uit dit onderzoek, aangezien de prevalentie van metabool syndroom in deze populatie 37% was, vergeleken met 25% in de algemene bevolking. Mensen met artrose kunnen bijvoorbeeld baat hebben bij uw behandelingsaanpak, maar boeken mogelijk betere resultaten als ook de onderliggende oorzaak wordt aangepakt. Gezien de wervelkolom, Guo et al. (2024) toonden aan dat metabole verstoringen een grotere invloed hadden op tussenwervelschijfaandoeningen dan biomechanische veranderingen. Dit ondersteunt verder de theorie dat je wervelkolom (en mogelijk andere gewrichten) niet slijt door overmatige belasting, bewegingsfouten of slechte houdingen. Misschien worden deze aandoeningen pijnlijk door een laaggradige ontsteking die je weefsels gevoelig maakt. Vooral omdat veel mensen zonder rugpijn uitpuilende of uitpuilende schijven hebben, wat 30 jaar geleden al werd aangetoond door Jensen et al., in 1994!

Je kunt gemakkelijk een oordeel vellen door de aanwezigheid van deze metabole risicofactoren. Je kunt al een eerste screening uitvoeren door de middelomtrek, bloeddruk en een capillaire bloedtest voor bloedglucose te nemen. Als 3 van de 3 positief zijn, bevestigt dit de aanwezigheid van metabool syndroom. Als er maar 1 of 2 positief zijn, moet je verder testen op triglyceriden en HDL-cholesterol. In België, waar ik praktijk heb, is fysiotherapie secundaire zorg, wat betekent dat we voor fysiotherapie afhankelijk zijn van een verwijzing door de huisarts. In plaats van deze bloedmetingen zelf te doen, zou ik een telefoontje plegen naar de huisarts om meer te weten te komen over deze bloedtests bij mijn patiënt. Toch is in veel landen directe toegang tot fysiotherapie mogelijk en kun je de bloedglucosemeting eenvoudig uitvoeren met een niet duur AccuCheck-apparaat. Voor het verkrijgen van de triglyceriden en het HDL-cholesterol werd een duurder apparaat gebruikt, waarvoor je misschien op de huisarts kunt vertrouwen om het te beoordelen.

Een van de belangrijkste oorzaken van de ontwikkeling van het metabool syndroom is een inadequate energiebalans veroorzaakt door overmatige calorie-inname en onvoldoende lichamelijke activiteit (PA). Naast aanpassingen in de levensstijl (waaronder dieetaanpassingen, beter slapen, stoppen met roken en beperken van alcoholinname) lijkt het verhogen van de lichamelijke activiteit van het grootste belang. Hier is uw rol als fysiotherapeut van het grootste belang. "Het bereiken of overtreffen van de vereisten voor lichamelijke activiteit vermindert het risico op metabool syndroom en verbetert de parameters bij mensen die al metabool syndroom of de componenten ervan hebben ontwikkeld." Chomiuk e.a., (2024) Toen de deelnemers aan het huidige onderzoek ernaar werden gevraagd, hadden degenen met metabool syndroom minder vertrouwen in hun vermogen om hun leefstijl te veranderen. Dat is waar jij begeleiding kunt bieden en het verschil kunt maken!

Talk nerdy to me

Deelnemers konden ook positief geclassificeerd worden als metabool syndroom als ze medicijnen gebruikten om hun metabole risicofactoren onder controle te houden. Iemand die bijvoorbeeld bloeddrukverlagende medicijnen nam, werd geclassificeerd als positief voor hoge bloeddruk. Toch zou ik er bij het gebruik van deze medicijnen vanuit gaan dat de bloeddruk behandeld wordt en binnen de normale grenzen ligt.

Uit deze analyse bleek dat mensen uit sociaaleconomisch achtergestelde regio's een hoger risico liepen op het metabool syndroom. Ook hadden oudere mensen een grotere kans om het metabool syndroom te ontwikkelen of te hebben. Deze factoren kunnen niet worden aangepakt door fysiotherapie, dus is het nog belangrijker om de beïnvloedbare risicofactoren aan te pakken.

Een sterk punt van het huidige onderzoek was het gebruik van objectieve criteria om de aanwezigheid van het metabool syndroom vast te stellen. Dit werd gedaan volgens de criteria van de International Diabetes Federation (IDF), de American Heart Association en het National Heart, Lung, and Blood Institute (AHA/NHLBI).

Het model van de regressieanalyse met de significante variabelen leeftijd en sociaaleconomische achterstand liet een goede fit zien, maar kon slechts 27% van de variantie in de aanwezigheid van metabool syndroom verklaren. Dat zou betekenen dat meer dan deze twee variabelen de aanwezigheid van metabool syndroom verklaren. Toch bleven leefstijlgerelateerde factoren zoals lichamelijke activiteit, rookstatus, alcoholinname en dieet niet significant in het regressiemodel.

Een beperking van het huidige onderzoek is dat voeding en lichaamsbeweging werden beoordeeld aan de hand van zelfrapportagevragenlijsten die onder- en overschatting van lichaamsbeweging of herinneringsvertekening kunnen veroorzaken.

Boodschappen die je mee moet nemen

Als fysiotherapeut kunt u een belangrijke rol spelen in de preventie en behandeling van metabool syndroom. Dit is vooral belangrijk omdat de aanwezigheid van het metabool syndroom het risico op ernstige gezondheidsproblemen in de toekomst verhoogt (waaronder diabetes, hartaandoeningen en beroertes), maar ook een rol kan spelen bij het ontstaan van meer algemene aandoeningen van het bewegingsapparaat. Door de fysieke activiteit van iemand met het metabool syndroom te verhogen, kun je al een enorm verschil maken als dit wordt gecombineerd met aanpassingen in de levensstijl.

Referentie

Mastwyk, S., Taylor, N. F., Lowe, A., Dalton, C., & Peiris, C. L. (2024). Het metabool syndroom komt veel voor en wordt niet gediagnosticeerd bij cliënten van fysiotherapie in een privépraktijk: Een cross-sectionele studie. Fysiotherapie.