Giriş

Acil servise başvuran kişilerin büyük bir kısmı ayakta fizyoterapi için sevk edilerek evlerine geri taburcu edilmektedir. Acil servis taburculuğu sonrası bakımın yaşlı yetişkinleri nasıl etkilediğini anlamak, özellikle fonksiyonel gerileme ve tekrar ziyaret risklerinin daha yüksek olduğu düşünüldüğünde çok önemlidir. Fizyoterapinin çeşitli ortamlarda yaşlı yetişkinler için sonuçları iyileştirmedeki rolü kabul edilmekle birlikte, özellikle acil servisten doğrudan taburcu edilenler üzerindeki etkisini inceleyen sınırlı araştırma vardır. Bu çalışma bu boşluğu gidermek üzere tasarlanmıştır.

Yöntemler

Bu retrospektif kohort çalışması, acil servisten taburcu olduktan sonra fizyoterapiye yönlendirilen hastaların özelliklerini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Sevk edilen fizyoterapiye katılım analiz edilmiş ve acil servise 30 günlük tekrar ziyaretler açısından karşılaştırılmıştır.

Aci̇l servisten taburcu olduktan sonra ayaktan fizyoterapi için sevk alan 65 yaş ve üzeri yaşlı bireyler dahil edilmiştir. İlgilenilen sonuç, bu hastaların fizyoterapiye katılımı ve acil servise 30 günlük tekrar ziyaretleriydi. Katılımcıların ve katılımcı olmayanların özellikleri karşılaştırılmıştır.

Fizyoterapiye katılımın öngörücüleri, önceki kanıtlardan ve yazarların klinik olarak edindikleri bilgilerden türetilmiştir. Hastaların acil servise başvurdukları sağlık sorununun ciddiyeti (Acil Durum Şiddet Endeksi) ve eşlik eden hastalıklar (Charlson Komorbidite Endeksi kullanılarak) kaydedilmiştir.

• Acil Durum Şiddet Endeksi triyaj amacıyla kullanılır ve hastayı beş kategoriden birinde gruplandırır: 1. seviye en acil, 5. seviye ise en az acil olanıdır. Seviye 3 veya altı acil ihtiyaçlara işaret eder.
• Bu Charlson Komorbidite İndeksi 22 Duruma puan verir, ardından bunları toplayarak 3 dereceye ayrılmış bir Şiddet puanı elde eder.

Toplanan diğer değişkenler arasında, hastanın demografik özelliklerinin yanı sıra sosyoekonomik durumun bir parametresi olarak beş beşli (en az gelirden en çok gelire) olarak gruplandırılan medyan mahalle hane geliri de yer almıştır. Birincil teşhisler aşağıda listelenmiş ve her kategoride ilk 5 gösterilmiştir.

Acil servisten taburcu olduktan sonra fizyoterapiye katılanlar ile katılmayanlar birbirleriyle eşleştirilmiştir. Acil servisten taburcu olduktan sonra ayakta fizyoterapiye gitme olasılığını ve taburcu olduktan sonraki 30 gün içinde acil servisi tekrar ziyaret etme olasılığını belirlemek için çok değişkenli bir regresyon analizi yapılmıştır.

Sonuçlar

1395 yaşlı yetişkinden oluşan geniş bir örneklem analiz edilmiş ve bunlardan 1086'sı eşleştirilebilmiştir. Aci̇l servi̇s taburcu olduktan sonra fizyoterapiye katılanlar ile katılmayanlar arasında acil durumlarının şiddeti veya eşlik eden hastalıklarının şiddeti açısından bir fark bulunmamıştır.

• Komorbidite indeksi: 3,61'e karşılık katılmayanlar için 3,91
• Acil durum şiddeti: Katılımcı olmayanlar için 3,01'e karşılık 3,05

Neredeyse her dört kişiden biri acil servise baş dönmesi/vertigo şikayetleri ve sırt ağrısı nedeniyle gitmiştir. Yaklaşık her beş kişiden biri düşmüş ya da hareketlilik bozukluğu nedeniyle acil servise gitmiştir. Yüzde on beşinin alt ekstremite sorunları, yüzde on ikisinin ise üst ekstremite sorunları nedeniyle acil servise başvurdukları görülmüştür. Hastaların yüzde altısında, örneğin COVID-19 enfeksiyonu veya idrar yolu enfeksiyonu gibi "diğer" olarak kategorize edilen bir yaralanma veya sağlık sorunu vardı.

Acil servisten taburcu olduktan sonra fizyoterapiye yönlendirilen yaşlı yetişkinlerin yüzde altmışından fazlası, taburcu olduktan sonraki 30 gün içinde bir fizyoterapi randevusuna gitmemiştir. Sadece 548'i (%39,3) acil servis tarafından önerildikten sonra bir fizyoterapiste gitmiştir.

Acil servisten taburcu olduktan sonra fizyoterapiye gitmeyenlere en çok sırt ağrısı veya sırtlarında yaralanma (%23,7) ve düşme veya hareketlilik sorunları (%22,5) teşhisi konulmuştur.

Aci̇l servi̇s taburcu olduktan sonra fizyoterapiye giden kişiler bunu en çok vertigo/denge sorunları (%53) ve en az düşme ve hareketlilik endişeleri (%25) için yapmıştır.

Çok değişkenli regresyon analizi, acil servisten taburcu olduktan sonra ayakta fizyoterapiye gitmenin belirleyicilerinin yaş, mahalle geliri ve birincil teşhis olduğunu ortaya koymuştur.

• 90 yaş ve üzerindekilerin taburcu olduktan sonraki bir ay içinde fizyoterapi bakımına gitme olasılığı 65-74 yaş arasındakilere kıyasla %59 daha düşüktür.
• Mahalle gelirinin ikinci beşte birlik diliminde yer alan kişilerin acil servisten taburcu olduktan sonraki bir ay içinde fizyoterapiye gitme olasılığı %51 daha düşüktür
• Sırt ağrısı olan kişilerle (referans olarak alınan) karşılaştırıldığında, düşen kişilerin fizyoterapiye gitme olasılığı %43 daha düşükken, vertigo ve baş dönmesinden muzdarip olanların acil servisten taburcu olduktan sonra fizyoterapiye gitme olasılığı %67 daha yüksekti.

17,6'sı 30 gün içinde acil servisi tekrar ziyaret etmiştir; bu da incelenen örneklemin yaklaşık 5'te 1'ine karşılık gelmektedir. Dikkat çekici bir şekilde, acil servisten ilk kez taburcu edildikten sonra fizyoterapi ziyaretine gidenlerin tekrar ziyaret oranı %11,8 iken, acil servisten taburcu olduktan sonra fizyoterapiye gitmeyenlerin oranı %20'dir. Fizyoterapi randevusuna gitmeyen bir kişinin 30 gün içinde acil servise geri dönme olasılığı 88 kat daha yüksekti.

Gelir durumu 30 günlük tekrar ziyaret oranını da etkilemiştir. Birinci ve ikinci beşte birlik dilimde yer alanların ilk taburculuktan sonraki 30 gün içinde acil servisi tekrar ziyaret etme olasılığı %66 daha yüksektir.

Sorular ve düşünceler

Taburcu olduktan sonraki 30 gün içinde acil servise geri dönme olasılığı 88 kat daha yüksekti, bu da fizyoterapinin bu vakalarda önemli bir rolü olduğu anlamına geliyor. Bu rakamların bize tüm hikayeyi anlatmadığının farkında olmalıyız. Bazı hastalar semptomları ciddi şekilde kötüleştiği için mi yoksa çok endişeli oldukları ve neler olup bittiğini anlamadıkları için mi geri döndüler? Muhtemelen, acil servise döndükleri anda tamamen farklı bir patolojileri vardı.

Bununla birlikte, %11,8'e karşılık %20'lik bir yeniden ziyaret oranı bize önemli bir şey söylüyor. Özellikle düşük gelirli kişilerin acil servise geri dönme olasılığı da daha yüksektir. Bunun nedeni, düşük gelir durumunun genellikle kötü sağlık sonuçları ve sağlık okuryazarlığı ile bağlantılı olması olabilir. Bu kişilerin vücutlarında neler olup bittiğini ve neden acil servisten fizyoterapi ziyareti ile taburcu edildiklerini anlamak için çok fazla bilgiye ve eğitime ihtiyaçları olabilir. Fizyoterapistler olarak bizler, bu popülasyonda beden ve sağlık bilincinin artırılmasına önemli bir katkıda bulunabiliriz.

Düşme sonrası acil servise giden yaşlı yetişkinlerin fizyoterapiye gitme olasılığı, sırt ağrısı olan yaşlı yetişkinlere (referans kategori) kıyasla daha düşüktür. Yaşlı insanların düşme olasılığı daha yüksek olduğundan ve özellikle osteoporoz mevcutsa savunmasız olduklarından, bu durumun dikkate alınması önemlidir. Bu kişiler, denge, hareketlilik ve güç üzerinde çalışmak için ideal olarak bir fizyoterapist tarafından görülmesi gereken kişilerdir.

İnekçe konuş benimle.

Bu çalışmanın önemli bir kısıtlaması, verilerin yalnızca bir sağlık kurumundan toplanmış olması ve sağlık sistemi dışında bakım alan kişilerin bu veri tabanına dahil edilmemiş olmasıdır. Birleşik Devletler sağlık sistemi hem kamu hem de özel bileşenleri olan karma bir sistem olduğundan, bu kişilerin özel bakımda görülmüş olması mümkündür.

Çalışmada ağırlıklı olarak Orta Batı Amerika'dan beyazlar yer almıştır ve bu durum daha karma nüfuslara genellenebilirliği sınırlamaktadır. Bununla birlikte, 5 farklı gelir sınıfını içeren bu çalışma, tüm sosyoekonomik profillerden insanları kapsamaktadır. Yine de, sigorta oranları ve sağlık hizmetlerine erişimde büyük farklılıklar mevcuttur

Eve götüren mesajlar

Bu çalışma, fizyoterapinin yaşlı yetişkinlerin bir ziyaretten sonra acil servise geri dönmelerini önlemede önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, fizyoterapistler olarak hastaların ihtiyaç duydukları bakıma erişmelerini engelleyebilecek faktörlerin farkında olmamız gerekir. Vertigodan etkilenen kişilerin acil servisten taburcu olduktan sonra fizyoterapiye gitme olasılığı, düşenlere kıyasla daha yüksektir ve bu kişiler çok daha hassas bir popülasyon olabilir. Sevk edilen yaşlı yetişkinlerin sadece %39,3'ü ayakta fizyoterapiye katılmıştır. Katılanların 30 gün içinde acil servise geri dönme şansı önemli ölçüde daha düşüktü (%88 daha düşük oran).

Referans

Ryer SV, Simpson M, Singh M. Acil Servisten Taburcu Edildikten Sonra Yaşlı Yetişkinlerin Ayakta Fizik Tedavi̇ye Devam Etmesi, 30 Günlük Tekrar Ziyaretlerin Azalmasında Belirleyici Olmuştur-Ancak Demografik Faktörler Katılımı Etkilemiştir. Phys Ther. 2025 Mar 3;105(3):pzae172. doi: 10.1093/ptj/pzae172. PMID: 39588937