Wprowadzenie

Zespół bólu rzepkowo-udowego (PFPS) jest powszechnym schorzeniem wśród młodych, aktywnych osób, charakteryzującym się bólem tylnej części rzepki. Chociaż dokładna etiologia pozostaje niejasna, znane czynniki ryzyka obejmują zwiększony kąt Q, osłabienie mięśni pośladkowych i czworogłowych oraz brak równowagi między przyśrodkowymi i bocznymi mięśniami udowymi. Ponieważ uważa się, że PFPS wynika z nadmiernego obciążenia biomechanicznego, czynności takie jak chodzenie, bieganie, kucanie i wchodzenie po schodach często nasilają objawy. Dodatkowo, dynamiczne ruchy - szczególnie te obejmujące koślawość kolana - mogą dodatkowo zwiększyć obciążenie przedniej części kolana i pogorszyć ból.

Kinesio Taping (KT) został zaproponowany jako potencjalna interwencja w celu złagodzenia objawów PFPS. Sugerowane mechanizmy obejmują wzmocnione sensoryczne sprzężenie zwrotne, poprawę krążenia i modulację bólu poprzez endogenne szlaki przeciwbólowe. Niektóre dowody wskazują również, że Kinesio Taping w przypadku bólu rzepkowo-udowego może pomóc przywrócić równowagę aktywacji mięśni między mięśniem obszernym przyśrodkowym i bocznym, potencjalnie korygując koślawość rzepki i zmniejszając obciążenie stawu.

Badanie to systematycznie ocenia skuteczność KT w poprawie funkcji i zmniejszaniu bólu u osób z PFPS, dostarczając opartych na dowodach spostrzeżeń dla praktyki klinicznej.

Metody

W tym przeglądzie przeanalizowano badania RCT badające Kinesio Taping u pacjentów z bólem rzepkowo-udowym w porównaniu z leczeniem kontrolnym (bez tapingu, placebo lub standardowej rehabilitacji). Wymagane wyniki obejmowały co najmniej jeden z następujących elementów: Wizualna skala analogowa (VAS), skala bólu przedniego kolana Kujala (AKPS), szczytowy moment obrotowy wyprostu kolana, szczytowy moment obrotowy zgięcia kolana, ROM zgięcia kolana i błąd percepcji pozycji kolana. Wykluczono badania z brakującymi danymi, streszczeniami konferencji, duplikatami, błędami metodologicznymi lub niedostępnymi pełnymi tekstami.

Jakość badania oceniono za pomocą narzędzia Cochrane Risk of Bias, oceniając siedem domen: (1) losowe generowanie sekwencji, (2) ukrywanie przydziału, (3) zaślepienie personelu, (4) zaślepienie oceniającego wyniki, (5) niekompletne dane dotyczące wyników, (6) selektywne raportowanie i (7) inne błędy. Dwóch niezależnych recenzentów oceniło każdą domenę jako niskie, niejasne lub wysokie ryzyko stronniczości, osiągając doskonałą zgodność, wynik Kappa dwóch recenzentów wyniósł 0,88, co wskazuje na dobrą spójność. Rozbieżności zostały rozwiązane poprzez dyskusję z trzecim recenzentem.

Dane zostały przeanalizowane przy użyciu programu Review Manager 5.3 (α=0,05). Wyniki ciągłe zostały połączone przy użyciu średniej różnicy (MD) lub standaryzowanej średniej różnicy (SMD) z 95% CI, w zależności od spójności pomiaru. Heterogeniczność oceniano za pomocą testów Chi-kwadrat i statystyk I²: modele z efektem stałym stosowano, gdy p≥0,1 i I²<50%, podczas gdy modele z efektem losowym stosowano w przypadku znacznej heterogeniczności (p<0,1 i I²≥50%). Analizy wrażliwości oceniały wiarygodność wyników, a stronniczość publikacji oceniano za pomocą wykresów lejkowych, gdy dostępnych było ≥ 10 badań.

Wyniki

Przegląd systematyczny obejmował 10 randomizowanych, kontrolowanych badań obejmujących 364 pacjentów z zespołem bólu rzepkowo-udowego (PFPS). Uczestnicy zostali podzieleni na grupy interwencyjne (n=184) i kontrolne (n=180). W trzech badaniach oceniano Kinesio Taping w leczeniu bólu rzepkowo-udowego (KT) w porównaniu z tapingiem placebo, podczas gdy w siedmiu badano KT w połączeniu z rutynową rehabilitacją w porównaniu z samą rehabilitacją.

Jeśli chodzi o jakość uwzględnionych badań, była ona stosunkowo niska. Pojawiają się obawy związane z procesem randomizacji i zaślepienia, podczas gdy jedno badanie nie podało przyczyn rezygnacji pacjentów.

Metaanaliza losowych efektów siedmiu badań wykazała, że kinesiotaping w przypadku bólu rzepkowo-udowego (KT) znacząco zmniejszył wyniki bólu w skali VAS w porównaniu z interwencjami kontrolnymi, ze szczególnie zauważalnymi efektami podczas wchodzenia po schodach i przysiadów. Znaczna niejednorodność sugeruje istotne różnice między badaniami w charakterystyce pacjentów, protokołach stosowania KT lub metodach pomiaru wyników. Nie zaobserwowano znaczącego zmniejszenia bólu podczas odpoczynku lub schodzenia po schodach.

Sześć badań oceniających wyniki Kujala Anterior Knee Pain Scale (AKPS) wykazało statystycznie istotną poprawę dzięki kinesio taping (KT) w porównaniu z grupą kontrolną. Umiarkowana heterogeniczność (I²=67%, p=0,10) sugeruje pewną zmienność efektów leczenia w poszczególnych badaniach. Wyniki te sugerują, że KT może oferować wymierne korzyści funkcjonalne dla pacjentów z PFPS.

Sześć badań oceniających Kujala Anterior Knee Pain Scale (AKPS) wykazało, że Kinesio Taping w przypadku bólu rzepkowo-udowego zapewniał umiarkowaną, ale statystycznie istotną poprawę wyników funkcjonalnych w porównaniu z grupami kontrolnymi. W analizie zastosowano model z ustalonymi efektami ze względu na akceptowalne poziomy heterogeniczności w różnych badaniach, co sugeruje stosunkowo spójne efekty leczenia. Chociaż skala poprawy była niewielka, wyniki wskazują, że KT może przyczynić się do wymiernych korzyści funkcjonalnych u pacjentów z PFPS.

Trzy badania oceniające szczytowy moment obrotowy wyprostu kolana nie wykazały znaczącej poprawy po zastosowaniu kinesio tapingu (KT) w porównaniu z interwencjami kontrolnymi. Ze względu na znaczną niejednorodność między badaniami zastosowano model efektów losowych. Analizy podgrup oparte na prędkościach testów izokinetycznych (60°/s i 180°/s) podobnie nie wykazały znaczących różnic w wynikach siłowych między grupami. Wyniki te sugerują, że KT może nie zwiększać siły mięśnia czworogłowego u pacjentów z PFPS, niezależnie od prędkości ruchu.

Analiza zbiorcza dwóch badań nie wykazała znaczącej poprawy szczytowego momentu obrotowego zgięcia kolana z KT w porównaniu z grupą kontrolną, przy czym odnotowano dużą niejednorodność między badaniami. Analizy podgrup przy różnych prędkościach izokinetycznych (60°/s i 180°/s) również nie wykazały różnic między grupami. Wyniki te sugerują, że KT nie wydaje się zwiększać siły ścięgna podkolanowego u osób z PFPS, niezależnie od prędkości ruchu.

Dwa badania oceniające zakres ruchu zgięcia kolana (ROM) nie wykazały znaczącego wpływu Kinesio Taping w porównaniu z interwencjami kontrolnymi. Analiza wykazała spójne wyniki we wszystkich badaniach (brak obserwowanej heterogeniczności) i nie wykazała klinicznie istotnych różnic między grupami. Wyniki te wskazują, że KT nie wydaje się wpływać na bierną lub czynną ruchomość zgięcia kolana u pacjentów z PFPS.

Dwa badania dotyczące wyczucia pozycji stawu kolanowego nie wykazały znaczącej poprawy po zastosowaniu Kinesio Tapingu w porównaniu do warunków kontrolnych. Spójne wyniki badań (przy minimalnej niejednorodności) sugerują, że KT nie wydaje się zwiększać dokładności propriocepcji u pacjentów z PFPS. Wyniki te wskazują, że jakiekolwiek potencjalne korzyści z KT w leczeniu PFPS są mało prawdopodobne za pośrednictwem mechanizmów proprioceptywnych.

Pytania i przemyślenia

Po pierwsze, przyjrzyjmy się ograniczeniom tego badania. Rysunek 2 (przedstawiający ocenę jakości włączonych badań) pokazuje, że większość badań nad kinesio tapingiem w zespole bólu rzepkowo-udowego (PFPS) jest obarczona niejasnym lub wysokim ryzykiem wystąpienia trzech krytycznych błędów: błędu selekcji, błędu wykonania i błędu wykrycia. Zastanówmy się, dlaczego ma to znaczenie.

Błąd selekcji (kwestie randomizacji i przydziału)

Jeśli badania nie były odpowiednio randomizowane lub nie ukrywały przydziału do grup, zdrowsi pacjenci mogli zostać przydzieleni do grup kinesio taping, dzięki czemu taśma wydawała się bardziej skuteczna niż jest w rzeczywistości w przypadku PFPS.

Stronniczość wyników (brak zaślepienia)

Pacjenci, którzy wiedzą, że używają taśmy kinesio - zamiast taśmy lub procedury pozorowanej - mogą zgłaszać przesadną ulgę w bólu (efekt placebo) lub odrzucać korzyści (efekt nocebo), wypaczając wyniki.

Błąd wykrywania (wady oceny wyników)

Gdyby badacze wiedzieli, kto otrzymał taśmę, mogliby nieświadomie oceniać wyniki bardziej korzystnie, zawyżając postrzeganą skuteczność.

Te uprzedzenia mogą oznaczać, że rzeczywiste korzyści z kinesiotapingu w przypadku PFPS są słabsze niż sugeruje literatura. Wysokiej jakości przeglądy sygnalizują te kwestie, aby pomóc klinicystom w ostrożnej interpretacji wyników.

Ten systematyczny przegląd wykazał znaczną heterogeniczność (I²=92%, p<0,001) między badaniami, wskazując, że skuteczność KT w bólu rzepkowo-udowym prawdopodobnie zależy od czynników specyficznych dla pacjenta (np. nasilenia objawów, biomechaniki) i różnic technicznych (np. metody tapingu, synergii rehabilitacji). Ekstremalna zmienność wyników VAS podkreśla potrzebę standaryzowanych protokołów i analiz podgrup w celu identyfikacji optymalnych kandydatów do KT.

Badania porównujące KT z placebo wykazały lepsze wyniki, co sugeruje, że jego efekty wykraczają poza czynniki psychologiczne lub kontekstowe - choć mogą one odgrywać częściową rolę. Obserwacje te podważają proponowane mechanizmy Kinesio Taping. Podczas gdy pierwotne uzasadnienie kładło nacisk na mechaniczną korektę, dowody sugerują, że KT traci napięcie wkrótce po zastosowaniu, zmniejszając jego zdolność do trwałego wyrównania strukturalnego. Alternatywne hipotezy sugerują, że KT poprawia propriocepcję i aktywację mięśni; jednak niniejszy przegląd nie wykazał znaczącej poprawy ani siły, ani wyczucia pozycji stawów u pacjentów z PFPS. Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do populacji z przewlekłą niestabilnością stawu skokowego (gdzie KT poprawia propriocepcję), u pacjentów z PFPS zwykle nie występują deficyty propriocepcji. W związku z tym jest mało prawdopodobne, aby zmniejszenie bólu w PFPS wynikało z poprawy śledzenia rzepki poprzez aktywację mięśni. Zamiast tego teoria kontroli bramek może wyjaśniać efekty KT, w których stymulacja dotykowa z taśmy moduluje percepcję bólu poprzez aferenty czuciowe. Gdyby jednak był to jedyny mechanizm, techniki aplikacji nie miałyby wpływu na wyniki - jednak zmienność kliniczna sugeruje, że technika ma znaczenie.

Porozmawiaj ze mną

Zespół badawczy przeprowadził wszystkie analizy przy użyciu programu Review Manager 5.3, ustalając istotność statystyczną na poziomie *p* < 0,05. Ciągłe miary wyników (np. skale bólu, oceny siły) analizowano przy użyciu średnich różnic (MD) dla spójnych metod pomiaru lub standaryzowanych średnich różnic (SMD) dla zmiennych jednostek, w obu przypadkach podawanych z 95% przedziałami ufności.

Aby ocenić, czy różnice między badaniami przekraczały przypadkowe oczekiwania, badacze ocenili heterogeniczność przy użyciu dwóch uzupełniających się metod:

1. Test Chi-kwadrat: Określa, czy zaobserwowane różnice w wielkości efektów między badaniami są istotne statystycznie (*p* < 0,10 sugeruje istnienie rzeczywistej heterogeniczności). W tym badaniu test Chi-kwadrat dla wyników bólu VAS dał wynik *p* < 0,001, wskazując, że różnice w redukcji bólu w różnych badaniach były bardzo mało prawdopodobne, aby wynikały wyłącznie z przypadku. Oznacza to, że różnice kliniczne lub metodologiczne (np. populacje pacjentów, techniki aplikacji KT) prawdopodobnie przyczyniły się do rozbieżnych wyników.
2. Statystyka I²: określa procent całkowitej zmienności, którą można przypisać prawdziwym różnicom klinicznym/metodologicznym (w porównaniu z błędem losowym). I² > 50% wskazuje na znaczną heterogeniczność. W przypadku wyników VAS, współczynnik I² na poziomie 92% pokazuje, że prawie cała obserwowana zmienność wynikała z rzeczywistych różnic w charakterystyce badania, takich jak dane demograficzne pacjentów (np. poziom aktywności), protokoły KT (np. napięcie taśmy, czas trwania) lub metody oceny.

Na podstawie tych wskaźników zespół wybrał odpowiedni model analizy:

• Model z efektami stałymi (stosowany, gdy I² < 50% ORAZ *p* ≥ 0,1): Zakłada, że wszystkie badania szacują jedną prawdziwą wielkość efektu, nadając większą wagę większym badaniom. Zostało to zastosowane do jednorodnych wyników, takich jak zgięcie kolana ROM (I²=0%).
• Model efektów losowych (stosowany, gdy I² ≥ 50% LUB *p* < 0,1): Uwzględnia zmienność między badaniami, zakładając istnienie różnych prawdziwych efektów. To konserwatywne podejście było konieczne w przypadku wysoce niejednorodnych wyników, takich jak wyniki bólu VAS (I² = 92%).

Zespół przeprowadził ponadto analizy wrażliwości w celu zidentyfikowania wpływowych badań i wykorzystał wykresy lejkowe do wykrycia błędu systematycznego publikacji - szczególnie ważnego dla uniknięcia przeszacowania efektów leczenia, gdy negatywne wyniki są niepublikowane.

Analiza wrażliwości

Stabilność wyników została potwierdzona przez analizy wrażliwości - systematyczne wykluczanie poszczególnych badań i ponowne obliczanie łącznych wielkości efektów nie zmieniło ich znacząco. Odporność ta utrzymuje się pomimo wysokiej heterogeniczności (np. I² = 92%), co wskazuje, że wyniki nie są napędzane przez wartości odstające, ale odzwierciedlają rzeczywistą zmienność efektów KT w różnych badaniach.

Stronniczość publikacji

Asymetria wykresu lejka dla wyników VAS sugeruje, że mogą istnieć niepublikowane badania zerowe, potencjalnie zawyżające pozorne korzyści KT w zakresie bólu. Chociaż wyniki są statystycznie stabilne, klinicyści powinni ostrożnie interpretować wielkość redukcji bólu ze względu na to odchylenie.

Wiadomości do domu

Pomimo ograniczeń metodologicznych w literaturze, Kinesio Taping w leczeniu bólu rzepkowo-udowego wykazuje potencjalne korzyści.

Podsumowanie dowodów:

• Redukcja bólu: KT może zapewnić niewielką krótkotrwałą ulgę w bólu podczas czynności funkcjonalnych (np. kucania),
• Funkcja: Zaobserwowano niewielką poprawę wyników AKPS (~2 punkty), choć znaczenie kliniczne jest niejasne.
• Siła/Propriocepcja: Brak znaczącego wpływu na siłę mięśni czworogłowych/ścięgien lub wyczucie pozycji stawów.

Kluczowe implikacje kliniczne:

• Adjunct, Not Standalone: Używaj KT jako tymczasowego narzędzia modulującego ból wraz z terapią ruchową (kamień węgielny leczenia PFPS).
• Podejście testowe: Zastosuj KT i natychmiast ponownie oceń zadania funkcjonalne (np. kucanie, schody), aby zidentyfikować osoby reagujące.
• Technika ma znaczenie: Wyniki różnią się w zależności od metody aplikacji (np. napięcia, kierunku). Dostosuj do objawów pacjenta (np. maltretowanie rzepki vs. ogólny ból).

Te dwa filmy z serii Physiotutors dostarczą Ci opartych na dowodach technik tapingu do optymalnego zastosowania klinicznego. Wideo 1, wideo 2.

Kiedy używać/ostrożnie:

• Najlepsze dla: Ostre zaostrzenia lub w celu ułatwienia tolerancji wysiłku w PFPS z dominującym bólem.
• Unikaj nadmiernego polegania: Przerwij, jeśli nie zaobserwujesz natychmiastowych korzyści. Priorytetowo traktuj wzmocnienie (zwłaszcza pośladków/czworogłowych) i przekwalifikowanie ruchowe.

Zapoznaj się z artykułem Physiotutors na temat zespołu bólu rzepkowo-udowego, który poprowadzi Cię przez proces diagnozy i strategie leczenia.

Odniesienie

Jiao, H., Tao, M. & Cui, X. Skuteczność kinesiotapingu na ból i funkcję kolana u pacjentów z zespołem bólu rzepkowo-udowego: przegląd systematyczny i metaanaliza. BMC Musculoskelet Disord 26, 388 (2025).